De Vlaamse sociale partners betreuren dat de ‘ultieme’ onderhandelingen dit weekend tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk niet hebben geleid tot een akkoord dat de toekomstige relaties tussen beide partijen handelsvriendelijk en duidelijk definieert. Daardoor wordt een ‘no deal’ scenario erg waarschijnlijk en blijft een periode van onzekerheid aanhouden.
Het is voor de SERV cruciaal dat Vlaanderen bij de Europese Unie aandringt om verder te blijven onderhandelen met het Verenigd Koninkrijk over hun toekomstige relatie. Zo kan desnoods na de overgangsperiode die eindigt op 31 december 2020 toch nog een wederzijds voordelig handelsverdrag afgesloten worden.
Gecumuleerd effect van brexit en COVID-19
Toch is het al lang duidelijk dat de brexit, ‘deal’ of ‘no deal’, enorme en verreikende gevolgen heeft voor onze ondernemers, werknemers en burgers. Gevolgen die zich uiten op een moment dat ons economisch en maatschappelijk weefsel al gebukt gaat onder de zware gevolgen van de coronapandemie. Tot nog toe werd de impact van de brexit op de Vlaamse economie en het bedrijfsleven, zowel met als zonder akkoord, in kaart gebracht zonder rekening te houden met de additionele effecten van COVID-19. De SERV waarschuwt dat het gecumuleerde effect voor ondernemingen en sectoren die sterk afhankelijk zijn van het Verenigd Koninkrijk als handelspartner, en die al onder grote druk staan door de coronacrisis, wel eens groter zou kunnen zijn dan verwacht.
Duidelijke en sterke maatregelen nodig
De relatie tussen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie verandert dus vanaf 1 januari ingrijpend. Ondanks de grote aandacht voor en voorbereidingen op de gevolgen van de brexit in de afgelopen jaren en maanden, vrezen de sociale partners dat niet alle Vlaamse ondernemingen en burgers de ware reikwijdte van de gewijzigde relatie met het Verenigd Koninkrijk correct konden inschatten. Meer dan ooit zijn duidelijke en sterke noodmaatregelen nodig om de impact van deze schok te verzachten en de ergste schade zoveel als mogelijk te beperken. Er moet daarom dringend werk gemaakt worden van een centraal Vlaams brexit-loket waarop alle relevante informatie voor alle doelgroepen wordt gecentraliseerd en dat indien nodig doorverwijst naar initiatieven van andere overheidsniveaus (single point of contact).
Toch is informeren van burgers, studenten, werknemers, ondernemers en organisaties niet voldoende, maar moet ook additionele exportondersteuning en steun voor de noodzakelijke aanpassing aan interne bedrijfsprocessen voorzien worden vanuit Vlaanderen. Een brexit-crisiscel moet bovendien de situatie op de voet volgen en snel en efficiënt kunnen ingrijpen wanneer zich onvoorziene problemen voordoen.
Steunmiddelen voor Vlaanderen als één van de hardst getroffen regio’s
De SERV is alvast tevreden dat Vlaanderen € 83 mln. aan steunmiddelen heeft aangekondigd om de impact van de brexit op te vangen. Tot op heden is het echter niet duidelijk hoe die middelen zullen worden aangewend en wat de verhouding is tot de door Europa voorziene Brexit Adjustment Reserve (BAR). Gezien 1 januari met rasse schreden nadert, vraagt de SERV hier snel duidelijkheid over. In elk geval moeten deze middelen worden ingezet los van de uiteindelijke verdeelsleutel van de BAR. Wat die verdeelsleutel betreft, is het voor de SERV bovendien cruciaal te komen tot een rechtmatige verdeling van de € 5 mld. voorziene middelen in het brexit-fonds. Vlaanderen zou, als één van de hardst getroffen regio’s, aanspraak moeten kunnen maken op een aanzienlijk deel van deze middelen. De sociale partners reiken alvast de hand aan de Vlaamse Regering om er samen voor te zorgen dat de genomen maatregelen de impact van de brexit maximaal beperken en de middelen terechtkomen bij de zwaarst getroffen sectoren, ondernemers, zelfstandigen en werknemers.
Sterke en hechte Europese Unie blijft meer dan nodig
Tot slot maakt de uittrede van het Verenigd Koninkrijk nogmaals pijnlijk duidelijk dat een scheiding gepaard gaat met nefaste gevolgen voor alle partijen. De sociale partners blijven ervan overtuigd dat Vlaanderen een sterke en hechte Europese Unie nodig heeft om grote uitdagingen als de digitalisering en maatschappelijke problemen als de klimaatverandering en migratie aan te kunnen pakken. Het is aan alle overheden om het Europees project verder te ondersteunen en via solidariteit en samenwerking een antwoord te formuleren op deze uitdagingen. De Vlaamse overheid kan met de SERV alvast op een trouwe partner rekenen om het Vlaamse buitenlands beleid te ondersteunen en te streven naar een grotere betrokkenheid van Vlaanderen bij het maken van Europese en mondiale afspraken.